Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyev milli dövlətçilik tariximizdə iz qoymuş böyük şəxsiyyətlərdən biridir. Onun zəngin siyasi irsi yalnız iqtisadi, sosial və beynəlxalq sahələrlə məhdudlaşmır. Heydər Əliyevin ana dilinə göstərdiyi xüsusi münasibət, onun milli mənəvi dəyərlərin qorunması və inkişaf etdirilməsi yolunda apardığı ardıcıl siyasət bu gün də aktuallığını saxlayır.
Ana dili – milli kimliyin daşıyıcısı
Heydər Əliyev üçün dil sadəcə ünsiyyət vasitəsi deyildi. O, Azərbaycan dilini xalqın ruhunu, tarixini, mədəniyyətini yaşadan canlı bir varlıq kimi qəbul edirdi. Dəfələrlə çıxışlarında bu fikri səsləndirirdi: “Azərbaycan dilinə böyük qayğı və sevgi ilə yanaşmalıyıq. Çünki dil – millətin ruhudur, varlığıdır, kimliyidir.”
Ulu öndər üçün ana dili məsələsi strateji və ideoloji əhəmiyyət daşıyırdı. O, yaxşı anlayırdı ki, dilinə sahib çıxmayan xalq gələcəyinə də sahib çıxa bilməz.
Konstitusiyada dövlət dili – milli iradənin təzahürü
Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə 1995-ci ildə qəbul edilən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında Azərbaycan dili rəsmi dövlət dili kimi təsbit edildi. Bu, ölkəmizin müstəqillik yolunda mühüm mərhələlərindən biri idi. Həmin dövrdə siyasi baxımdan dil məsələsinin bu cür qətiyyətlə konstitusiya səviyyəsində təsdiq edilməsi, dövlətçiliyin milli əsaslar üzərində qurulduğunu göstərirdi. Bu addım təkcə hüquqi sənədin qəbul olunması deyildi, eyni zamanda milli özünüdərkin, tarixə və milli kimliyə sadiqliyin bariz nümunəsi idi.
Əlifba islahatı – milli oyanışa doğru addım
Heydər Əliyevin dil siyasətində xüsusi yer tutan məsələlərdən biri də əlifba islahatı idi. Onun təşəbbüsü ilə 2001-ci ildə Azərbaycan tam şəkildə latın qrafikalı əlifbaya keçdi. Bu dəyişiklik, əslində, sovet dönəminin ağır mirasından azad olunmaq və müstəqil milli inkişaf yolunu seçmək anlamına gəlirdi. Əlifba dəyişikliyi həm də informasiya texnologiyalarına inteqrasiya baxımından əhəmiyyətli idi.
Ulu öndər bu barədə deyirdi: “Latın qrafikalı əlifbaya keçid Azərbaycan xalqının milli və mənəvi dirçəlişinin təzahürüdür.”
Təhsil və ədəbi dil siyasəti
Heydər Əliyevin dil siyasətində təhsilin rolu böyük idi. O, ana dilinin tədrisinin bütün pillələrdə möhkəmləndirilməsini, ədəbiyyatın, mədəniyyətin və medianın dil normalarına əsasən inkişaf etdirilməsini vacib sayırdı. Onun təşəbbüsü ilə Azərbaycan dili fənni tədris sistemində əsas fənlərdən birinə çevrildi. Elmi və metodik işlərə dəstək verildi, dilçilik sahəsində tədqiqatlar genişləndirildi.
Heydər Əliyevin öz nitqləri də bu siyasətin davamı idi. O, hər zaman dilin saflığını qoruyur, düzgün danışmağa və yazmağa xüsusi diqqət yetirirdi. Onun çıxışları sadə, anlaşıqlı və eyni zamanda ədəbi dilin bütün normalarına uyğun idi. Bu, həm siyasi liderin məsuliyyəti, həm də xalqına olan hörmətin təzahürü idi.
Milli dilin beynəlxalq səviyyədə tanıdılması
Heydər Əliyev Azərbaycan dilinin yalnız ölkə daxilində deyil, beynəlxalq səviyyədə də təbliğinə çalışırdı. Onun səyləri nəticəsində diaspor təşkilatları və xaricdəki təhsil mərkəzlərində də Azərbaycan dilinin tədrisinə başlanıldı. Bu, Azərbaycanın dünyada tanıdılması və milli kimliyimizin xarici məkanda da qorunması baxımından önəmli addım id.
Heydər Əliyev irsi və bu gün
Heydər Əliyevin dil siyasəti bu gün də öz aktuallığını qoruyur. Prezident İlham Əliyev və Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva tərəfindən bu siyasət uğurla davam etdirilir. Ana dilimizin qorunması, inkişaf etdirilməsi, onun beynəlxalq arenada tanıdılması istiqamətində bir çox layihələr həyata keçirilir. Təhsil, mətbuat, mədəniyyət və informasiya sahələrində Azərbaycan dili öz mövqeyini daha da möhkəmləndirir.
Heydər Əliyevin ana dilinə olan sevgisi, bu dilin bir milli dəyər kimi qorunması uğrunda apardığı siyasət, gələcək nəsillərə ötürülməsi gərəkən ən böyük ideoloji miraslardan biridir. O miras ki, bizi bir xalq kimi birləşdirir, varlığımızı və suverenliyimizi təsdiq edir.
Günel Hümmətova (Pəniyeva) Saleh
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti, Ədəbiyyatın tədrisi texnologiyası kafedrasının baş müəllimi, f.ü.f.dok
Azərbaycan dili
Русский
Deutsch
English
Türkçe
Français