Heydər Əliyev dahi şəxsiyyət, uzaqgörən lider, cəsarətli insan idi. O, öz həyatını doğma xalqına həsr etmişdir. Bütün dövrlərdə xalqa ləyaqətlə, sədaqətlə xidmət etmişdir. Cəmiyyətin ictimai-siyasi quruluşundan asılı olmayaraq, Heydər Əliyev bütün dövrlərdə xalqın dəstəyini hiss edərək Azərbaycanı inamla irəliyə aparırdı.
Bəşər mədəniyyəti tarixinin araşdırılması sahəsində əldə olunan nəticələr sübut edir ki, insanların mənəviyyatı, əxlaqi təsəvvür və görüşləri, adət-ənənələri ilə bağlı olan milli-mənəvi dəyərlərin yaradıcısı xalqdır. Qədim dövlətçilik tarixinə malik olan Azərbaycan xalqına da tale belə bir zənginlik qismət etmişdir.
Ulu öndər Heydər Əliyevin dil siyasəti, Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin möhkəmləndirilməsi və milli kimliyin qorunması baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır. O, Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi inkişafına və möhkəmlənməsinə xüsusi diqqət yetirmiş, dil siyasətini həm ideoloji, həm də praktiki aspektdən sistemli şəkildə həyata keçirmişdir.
Aşağıda bu siyasətin əsas istiqamətləri və nəticələri təqdim olunur:
1. Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi tanınması
• 1978-ci ildə qəbul edilən Azərbaycan SSR Konstitusiyasında Azərbaycan dili ilk dəfə olaraq rəsmi şəkildə dövlət dili kimi təsbit edildi. Bu, məhz Heydər Əliyevin siyasi iradəsi nəticəsində mümkün oldu.
• 1995-ci il Konstitusiyasının 21-ci maddəsinə əsasən, Azərbaycan dili müstəqil Azərbaycanın dövlət dili kimi təsdiq olundu.
• 1995-ci il Konstitusiyasının 21-ci maddəsinə əsasən, Azərbaycan dili müstəqil Azərbaycanın dövlət dili kimi təsdiq olundu.
2. Dilin saflığının qorunması və zənginləşdirilməsi
• Heydər Əliyev Azərbaycan dilinin təmiz, ədəbi norma və üslub baxımından zəngin formalarının qorunmasına xüsusi önəm verirdi.
• O, xarici təsirlərdən uzaq, milli ruhda və zəngin söz ehtiyatına malik bir dil siyasəti yürüdürdü.
• O, xarici təsirlərdən uzaq, milli ruhda və zəngin söz ehtiyatına malik bir dil siyasəti yürüdürdü.
3. Terminologiyanın və orfoqrafiyanın inkişafı
• Onun təşəbbüsü ilə Azərbaycan dilinin orfoqrafiya qaydaları yenilənmiş, elmi və texniki sahələrdə işlənən terminlər sistemləşdirilmiş və yeni terminlər hazırlanmışdır.
• Bu proses dilin müasir tələblərə uyğunlaşdırılmasına şərait yaratmışdır.
• Bu proses dilin müasir tələblərə uyğunlaşdırılmasına şərait yaratmışdır.
4. Təhsil və kütləvi informasiya vasitələrində Azərbaycan dilinin tətbiqi
• Bütün təhsil pillələrində Azərbaycan dilinin əsas tədris dili kimi tətbiqi təmin olunmuşdur.
• Radio, televiziya və digər KİV-lərdə Azərbaycan dilində keyfiyyətli və normativ dildə yayınların təşkili üçün ciddi nəzarət mexanizmləri qurulmuşdur.
• Radio, televiziya və digər KİV-lərdə Azərbaycan dilində keyfiyyətli və normativ dildə yayınların təşkili üçün ciddi nəzarət mexanizmləri qurulmuşdur.
Əlbəttə, aşağıda Ulu öndər Heydər Əliyevin dil siyasəti mövzusunda qəzet üçün uyğun bir publisistik üslubda yazılmış məqalə nümunəsi təqdim olunur:
Ulu Öndər Heydər Əliyev və Azərbaycan dilinin dövlət siyasətindəki möhtəşəm yeri Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyev təkcə siyasi, iqtisadi və mədəni sahələrdə deyil, milli-mənəvi dəyərlərin qorunmasında da misilsiz xidmətlər göstərmişdir. Bu xidmətlərin ən önəmlilərindən biri də Azərbaycan dilinin inkişafı və dövlət dili kimi möhkəmləndirilməsi istiqamətində apardığı ardıcıl və məqsədyönlü siyasətdir.
Sovetlər Birliyi dövründə milli dillərin sıxışdırıldığı, rus dilinin hegemonluğunun getdikcə artdığı bir zamanda, 1978-ci ildə qəbul olunan Azərbaycan SSR Konstitusiyasında Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi təsbit edilməsi, məhz Heydər Əliyevin qətiyyətli mövqeyi sayəsində mümkün olmuşdur. Bu qərar, təkcə bir hüquqi addım deyil, həm də milli özünüdərkə, milli kimliyə verilən yüksək qiymətin ifadəsi idi.
Müstəqillik illərində ulu öndər bu siyasəti daha da gücləndirdi. 1995-ci ildə qəbul edilən müstəqil Azərbaycanın Konstitusiyasında Azərbaycan dili dövlət dili kimi təsdiqləndi. Lakin Heydər Əliyev üçün bu, yalnız formal bir status deyildi. O, dilin inkişafı, saflığının qorunması, tədrisi və təbliği üçün real və sistemli tədbirlər gördü.
Azərbaycan dilinin orfoqrafiya qaydalarının təkmilləşdirilməsi, terminologiya sahəsində mühüm addımların atılması, dilçilik institutlarına və ədəbi mühitə göstərilən diqqət bu sahədə aparılan işlərin yalnız bir hissəsidir.
Ulu öndər dəfələrlə çıxışlarında vurğulayırdı ki, “Azərbaycan dili bizim milli sərvətimizdir və onu qorumaq hər birimizin borcudur.”
Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə keçirilən Ana dili günləri, dilə həsr olunan elmi-praktik konfranslar, məktəb və universitetlərdə ana dilinin tədrisinə verilən önəm bu siyasətin canlı nümunələri kimi bu gün də davam etdirilir.
Bu gün Azərbaycan dilinin dünya miqyasında tanıdılması, diaspor fəaliyyətində ana dilinin önə çəkilməsi, rəqəmsal məkanda Azərbaycan dilinin mövcudluğu – bütün bunlar məhz ulu öndərin əsası qoyduğu milli dil siyasətinin məntiqi davamıdır.
Ulu Öndər Heydər Əliyevin dil siyasəti – bu, sadəcə bir dövlət strategiyası deyil, eyni zamanda, xalqına, tarixinə və gələcəyinə sonsuz sevgisinin bariz ifadəsidir.
Sahilə İbrahimova Rafıq qızı
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti,
Müasir Azərbaycan dili kafedrasının baş müəllimi, f.ü.f.d.
Müasir Azərbaycan dili kafedrasının baş müəllimi, f.ü.f.d.
Azərbaycan dili
Русский
Deutsch
English
Türkçe
Français